26 maj KOLEJNE POZYTYWNE DLA KREDYTOBIORCÓW ORZECZENIA SĄDU NAJWYŻSZEGO W SPRAWACH FRANKOWYCH

Dodano 09:43 w Aktualności przez

W ostatnim czasie Sąd Najwyższy wypowiedział się w kilku sprawach dotyczących kredytów frankowych zajmując stanowisko korzystne dla osób prowadzących spory z bankami. Poniżej wskazujemy trzy najważniejsze orzeczenia:

1) W wyroku z dnia 3 lutego 2022 r. sygn. akt II CSKP 975/22 Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną banku w sprawie, w której najpierw sąd I instancji stwierdził nieważność zawartej umowy kredytowej, a następnie sąd II instancji dodatkowo uwzględnił roszczenie kredytobiorcy o zapłatę.

W uzasadnieniu ww. wyroku Sąd Najwyższy potwierdził dotychczasowe prokonsumenckie orzecznictwo w sprawach frankowych wskazując, że:

  • nie można podzielić argumentacji banku, że klauzule waloryzacyjne nie podlegają badaniu pod kątem ich abuzywności – postanowienia określające główne świadczenia stron, a takimi są klauzule waloryzacyjne, nie podlegają bowiem takiej kontroli jedynie pod warunkiem, że zostały sformułowane w sposób jednoznaczny
  • tymczasem w rozpoznawanej sprawie kredytobiorca nie został poinformowany przez bank przed zawarciem umowy o ryzyku kursowym w sposób, który mógłby uzasadniać przyjęcie, że główne świadczenie zostało sformułowane w sposób jednoznaczny – bank nie udzielił bowiem kredytobiorcy informacji, które umożliwiłyby rozeznanie się co do tego, jak duże istnieje ryzyko wzrostu kursu franka szwajcarskiego w relacji do złotego. W ocenie Sądu Najwyższego nie stanowi wypełnienia obowiązku informacyjnego przedstawienie analizy historycznego kursu franka szwajcarskiego, ani tym bardziej powoływanie się przez bank na złożenie w formie pisemnej przez kredytobiorcę oświadczenia o świadomości ryzyka walutowego o standardowej treści
  • powyższe przesądza o niejednoznaczności klauzuli waloryzacyjnej, co umożliwia kontrolę jej abuzywności, pomimo iż klauzula ta stanowi warunek określający główne świadczenie stron
  • dodatkowo Sąd Najwyższy podkreślił, że postanowienia umowy (regulaminu), określające zarówno zasady przeliczania kwoty udzielonego kredytu na złotówki przy wypłacie kredytu, jak i spłacanych rat na walutę obcą, pozwalające bankowi swobodnie kształtować kurs waluty obcej, mają charakter niedozwolonych postanowień umownych
  • wyeliminowanie ryzyka kursowego, charakterystycznego dla umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej i uzasadniającego powiązanie stawki oprocentowania ze stawką LIBOR, jest równoznaczne z tak daleko idącym przekształceniem umowy, że należy ją uznać za umowę o odmiennej istocie i charakterze – oznacza to, że po wyeliminowaniu tego rodzaju klauzuli utrzymanie umowy o charakterze zamierzonym przez strony jest niemożliwe, co przemawia za jej całkowitą nieważnością
  • wbrew stanowisku pozwanego banku brak jest także możliwości zastąpienia postanowień niedozwolonych innymi, które odwoływałyby się np. do kursu waluty stosowanego przez Narodowy Bank Polski – rozwiązanie takie stałoby bowiem w sprzeczności z celami prewencyjnymi dyrektywy 93/13 w postaci zniechęcania przedsiębiorców do wykorzystywania w zawieranych umowach nieuczciwych postanowień umownych

2) W uchwale z dnia 28 kwietnia 2022 r. sygn. akt III CZP 40/22 Sąd Najwyższy odpowiadając na pytanie

„Czy w świetle art. 3531 k.c. w zw. z art. 69 ust. 1 i 2 ustawy z 29.08.1997 r. – Prawo bankowe – w wersji sprzed nowelizacji ustawą z dn. 29.07.2011 r. o zmianie ustawy – Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw, zgodne z naturą stosunku prawnego kredytu indeksowanego do waluty obcej są zapisy umowy i stanowiącego jej część regulaminu, w których kredytodawca jest upoważniony do jednostronnego określenia kursu waluty (bez odniesienia do obiektywnych i weryfikowalnych kryteriów), która została wskazana, jako właściwa do wyliczenia wysokości zobowiązania kredytobiorcy oraz ustalenia wysokości poszczególnych rat kredytu i ich zaliczenia na poczet zobowiązania kredytowego?”

podjął uchwałę:

„Sprzeczne z naturą stosunku prawnego kredytu indeksowanego do waluty obcej są postanowienia, w których kredytodawca jest upoważniony do jednostronnego oznaczenia kursu waluty właściwej do wyliczenia wysokości zobowiązania kredytobiorcy oraz ustalenia wysokości rat kredytu, jeżeli z treści stosunku prawnego nie wynikają obiektywne i weryfikowalne kryteria oznaczenia tego kursu. Postanowienia takie, jeśli spełniają kryteria uznania ich za niedozwolone postanowienia umowne, nie są nieważne, lecz nie wiążą konsumenta w rozumieniu art. 3851 k.c.

Do chwili sporządzenia niniejszego wpisu brak jest pisemnego uzasadnienia powyższej uchwały. Stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone powyższą uchwałą potwierdza jednak dotychczasowe orzecznictwo, w którym wskazuje się, że bank nie może jednostronnie ustalać kursu waluty służącej do przeliczenia kwoty kredytu i rat kredytu. Dodatkowo Sąd Najwyższy ww. uchwałą wyjaśnił, że postanowienia, które dopuszczają możliwość jednostronnego ustalania kursu waluty nie wiążą konsumenta w rozumieniu art. 3851 k.c.

3) W wyroku z dnia 11 maja 2022 r. sygn. I NSNc 408/21, wydanym na skutek skargi nadzwyczajnej Prokuratora Generalnego od nakazu zapłaty, którym Sąd Okręgowy z powództwa banku przeciwko kredytobiorcom nakazał kredytobiorcom zwrot kwoty niespłaconego kredytu, Sąd Najwyższy uchylił w całości zaskarżony nakaz zapłaty i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu ww. wyroku Sądu Najwyższy wskazał, że:

  • przyczyną uchylenia zaskarżonego nakazu zapłaty nie jest jednoznaczne stwierdzenie nielegalności (abuzywności) postanowień umownych, ale brak ich zbadania w toku postępowania nakazowego przed Sądem Okręgowym
  • w ocenie Sądu Najwyższego w analizowanej sprawie z uzasadnienia zaskarżonego nakazu zapłaty nie wynika, aby sąd badał ważność i uczciwy charakter postanowień zawartej umowy kredytowej – tymczasem w przypadku dochodzenia zapłaty na podstawie roszczeń wywodzonych z umowy zawartej z konsumentem miał taką wyraźną powinność. Brak przeprowadzenia tego badania świadczy o niespełnieniu wymagań płynących z konstytucyjnej zasady ochrony konsumentów przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi
  • sąd, także w postępowaniu nakazowym, winien badać umowę stanowiącą podstawę dochodzonego roszczenia pod kątem jej ważności i wiążącego skutku jej postanowień dla stron za czym przemawiają następujące argumenty:
  • powinność uwzględniania przez sąd zawsze bezwzględnej nieważności czynności prawnej
  • postępowanie nakazowe stanowi przejaw działalności orzeczniczej sądu – zatem, jeśli są wątpliwości co do ważności umowy stanowiącej podstawę dochodzonego roszczenia, a w konsekwencji co do zasadności roszczenia, ze względu na to, że podstawa umowna żądania pozwu jest częściowo sprzeczna z prawem, sąd nie ma możliwości wydania nakazu zapłaty, lecz powinien skierować sprawę na rozprawę
  • z prawa europejskiego płynie wyraźna powinność przeprowadzania kontroli treści umów zawieranych z konsumentami, bez względu na tryb procedowania – zatem, zgodne z tym wymaganiem jest przyjęcie, że sąd z urzędu dokonuje takiej kontroli także w postępowaniu nakazowym.

Dodatkowo należy wskazać, że podobne orzeczenie Sąd Najwyższy wydał w tym samym dniu także w sprawie o sygn. akt I NSNc 619/21.

Powyższe stanowisko Sądu Najwyższego daje zatem możliwość wzruszania prawomocnych orzeczeń, w których sądy orzekały na niekorzyść kredytobiorców frankowych, w szczególności w okresie przed wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie Państwa Dziubak.